Stof is een verzameling van vaste of vloeibare deeltjes, die in de lucht aanwezig zijn. Soms is stof zichtbaar en soms onzichtbaar. Stofdeeltjes kunnen een verschillende samenstelling en oorsprong hebben. De verzamelnaam voor alle soorten deeltjes is stof.
Animatiefilmpje Arbeidsrisico Stof - Nevedi
Stof kan schadelijke bestanddelen bevatten, zoals allergieveroorzakende bestanddelen van natuurlijke oorsprong. Dergelijk stof wordt 'sensibiliserend' genoemd. Sommige zeer kleine stofdeeltjes kunnen tot diep in de longen doordringen, zoals schadelijke (rest)stoffen van bacteriën, de zogeheten endotoxinen. Na herhaalde blootstelling bestaat de kans op het ontwikkelen van een allergie (bijvoorbeeld astma). Ook in graanbe- en verwerkende industrie is dit het geval. Niet alleen droge stof, maar ook waternevel kan schadelijke deeltjes bevatten. Meer informatie kunt u vinden op de website van Stof? Pak 't aan! en de website van Stigas.
De blootstelling van werknemers aan stof wordt vooral bepaald door piekblootstellingen. Deze vinden plaats bij werkzaamheden zoals het storten van grondstoffen (uit de verpakking), het schoonmaken van de werkplek en het technisch onderhoud. De grootste gezondheidswinst is dan ook te behalen bij de werkzaamheden die tot een piekblootstelling aan stof leiden.
Bij het nemen van maatregelen om blootstelling te verlagen, zijn werkgevers er aan gehouden om de arbeidshygiënische strategie te volgen; het voorgeschreven stappenplan om de blootstelling te verlagen. Alleen als een maatregel redelijkerwijs niet van de werkgever kan worden gevergd, kan een stap lager in het overzicht worden gezet.
Aanbevolen maatregelen bij de omgang met stof zijn:
- Kies grondstoffen of een aanleverwijze van grondstoffen die minder schadelijke stof verspreiden;
- Kies een werkmethode die minder schadelijke stof verspreidt;
- Plaats goede afzuiging;
- Zorg voor ventilatie op de werkplek;
- Maak de werkplek regelmatig op een stofarme manier schoon;
- Beperk het aantal werknemers dat blootstaat aan de stof;
- Onderhoud de afzuiginstallaties regelmatig;
- Als deze maatregelen onvoldoende resultaat opleveren, moeten persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar gesteld worden en ook gebruikt worden;
- Leg de maatregelen en procedures voor alle werkzaamheden met stofblootstelling vast in een stofbeheersingsplan. Vanuit het oogpunt van draagvlak en kwaliteit is het verstandig om de benodigde procedures en maatregelen vast te stellen in nauwe samenspraak met de betrokken medewerkers. Houd het stofbeheersingsplan actueel en leg het ter instemming voor aan de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging (indien aanwezig).
Meet of beoordeel de stofblootstelling in het kader van de RI&E, geef voorlichting en instructie over het omgaan met stoffen over de preventieve maatregelen die worden genomen en bied alle betrokken medewerkers periodiek een medisch onderzoek aan.
Reageert een medewerker tijdens zijn werk allergisch, dan moet een individueel arbeidgezondheidskundigonderzoek worden uitgevoerd. Blijkt er een direct verband te bestaan tussen de allergische reactie en de blootstelling aan stof op het werk, dan dient elke verdere blootstelling aan deze stof voor deze medewerker vermeden te worden. Ook dienen de andere medewerkers die aan deze stof zijn blootgesteld, spoedig onderzocht te worden.
De algemene wettelijke voorschriften rondom gevaarlijke stoffen gelden ook voor stof. Zo dient een werkgever in het kader van de RI&E de blootstelling aan stof regelmatig te meten of op een gedegen wijze te beoordelen. Verder gelden ook de verplichtingen met betrekking tot voorlichting en periodiek medisch onderzoek.
Het Arbobesluit bevat nog twee specifieke bepalingen die van extra belang zijn bij stof, namelijk ventilatie (artikel 4.5) en jeugdige werknemers (artikel 4.105).
Ventilatie
Artikel 4.5 bevat specifieke eisen voor ventilatie. Als stoffen aanwezig zijn die een allergie kunnen veroorzaken, gelden de volgende eisen:
- Als verontreinigde lucht wordt afgevoerd, is gelijktijdig voldoende toevoer van niet-verontreinigde lucht gewaarborgd.
- Het is verboden lucht die een gevaarlijke stof bevat, opnieuw in circulatie te brengen naar een arbeidsplaats.
- Het is verboden de lucht, die een stof bevat als bedoeld in het vierde lid opnieuw op dezelfde arbeidsplaats in circulatie te brengen, tenzij de werkgever aantoont dat de concentratie van een stof als bedoeld in het vierde lid in de lucht die wordt toegevoerd aan die arbeidsplaats, ten hoogste één tiende deel van de voor die stof vastgestelde grenswaarde bedraagt.
Jeugdige werknemers
Jeugdige werknemers mogen volgens artikel 4.105 van het Arbobesluit niet werken met of worden blootgesteld aan onder andere sensibiliserende stoffen. Zij mogen ook geen arbeid verrichten aan of met kuipen, bassins, leidingen of reservoirs waarin zich sensibiliserende stoffen bevinden.
Verder hebben bedrijven waar wel eens gewerkt wordt in besloten ruimtes, bijvoorbeeld bij het reinigen van silo’s, te maken met speciale regelgeving op dit terrein. (art. 3.5 g van het Arbobesluit)
